آیه 38 سوره نساء

از دانشنامه‌ی اسلامی

وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ ۗ وَمَنْ يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَاءَ قَرِينًا

[4–38] (مشاهده آیه در سوره)


<<37 آیه 38 سوره نساء 39>>
سوره :سوره نساء (4)
جزء :5
نزول :مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

و هم آنان که اموال خود را به قصد ریا و خودنمایی به مردم می‌بخشند و به خدا و روز قیامت نمی‌گروند. و هر که را شیطان یار است بسیار بد یاری است.

و آنان که اموالشان را از روی ریا و خودنمایی به مردم انفاق می کنند، و به خدا و روز قیامت ایمان ندارند [شیطان همدم آنان است]. و هر کس شیطانْ همدم او باشد بی تردید بد همدمی است.

و كسانى كه اموالشان را براى نشان‌دادن به مردم انفاق مى‌كنند، و به خدا و روز بازپسين ايمان ندارند. و هر كس شيطان يار او باشد، چه بد همدمى است.

و نيز كسانى را كه اموال خويش براى خودنمايى انفاق مى‌كنند و به خدا و روز قيامت ايمان نمى‌آورند. و هر كه شيطان قرين او باشد، قرينى بد دارد.

و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان‌دادن به مردم انفاق می‌کنند، و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند؛ (چرا که شیطان، رفیق و همنشین آنهاست؛) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

And those who spend their wealth to be seen by people, and believe neither in Allah nor in the Last Day. As for him who has Satan for his companion—an evil companion is he!

And those who spend their property (in alms) to be seen of the people and do not believe in Allah nor in the last day; and as for him whose associate is the Shaitan, an evil associate is he!

And (also) those who spend their wealth in order to be seen of men, and believe not in Allah nor the Last Day. Whoso taketh Satan for a comrade, a bad comrade hath he.

Not those who spend of their substance, to be seen of men, but have no faith in Allah and the Last Day: If any take the Evil One for their intimate, what a dreadful intimate he is!

معانی کلمات آیه

رئاء: تظاهر و نشان دادن. آن اين است كه كار خوبى انجام دهد و قصدش تظاهر باشد نه براى خدا.

قرين: رفيق. قرن: جمع شدن. رفيق را از آن قرين گويند كه با انسان جمع است.

نزول

محل نزول:

این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است.

شأن نزول:

از سدى روايت كنند كه اين آيه درباره منافقين نازل گرديده و نيز گويند: درباره مشركين مكه آمده كه مال خود را در راه عداوت و دشمنى با پيامبر اسلام خرج مي‌نمودند.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً فَساءَ قَرِيناً «38»

و (متكبّران خودبرتربين) كسانى هستند كه اموال خود را از روى ريا و براى نشان دادن به مردم انفاق مى‌كنند و به خدا و روز قيامت ايمان ندارند و هر كس كه شيطان همدم او باشد، پس چه بد همدمى است.

«1» فصلت 7.

جلد 2 - صفحه 69

نکته ها

شيطان، گاهى از دور چيزى را به افراد القا و وسوسه مى‌كند و گاهى از نزديك همدم آنان‌مى‌شود. مؤمنان از وسوسه‌ها و القائات شيطان مى‌گريزند، امّا آنگونه كه در آيه‌ى 36 سوره‌ى زخرف مى‌خوانيم: «مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ» هركه از ياد خدا رخ برتافت، شيطانى براى او برمى‌انگيزيم تا يار و همنشين دائمى او باشد.

پیام ها

1- هم بخل وترك انفاق بد است، هم انفاق ريايى. در آيه‌ى پيشين از بخل نكوهش شد و در اينجا از بخشش‌هاى رياكارانه. يَبْخَلُونَ‌، يُنْفِقُونَ‌ ... رِئاءَ النَّاسِ‌

2- عامل ريا، عدم ايمان واقعى به خدا و قيامت است. «رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ»

3- هدف از انفاق، تنها سير كردن گرسنگان نيست، چون اين هدف با رياكارى هم تأمين مى‌شود. بلكه هدف، رشد معنوى انفاق كننده نيز مى‌باشد. «يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ»

4- خداوند رياكاران را دوست ندارد. لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالًا فَخُوراً ... وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ‌

5- دل كه از خدا تهى شد، جايگاه هميشگى شيطان مى‌شود. لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ‌ ... يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً فَساءَ قَرِيناً (38)

«1» منهج الصادقين، جلد 3، صفحه 25.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 438

وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ‌: و همچنين خدا دوست ندارد به اعطاى مثوبت آنانكه خرج كنند اموال خود را براى ديدن مردمان و ملاحظه ناموس و اظهار جرئت و احسان خود، تا مردمان تحسين ايشان كنند. يا آماده ساخته‌ايم عذاب مهين را براى كفار و خراجين اموال به قصد ريا و شهرت.

مشاركت اهل بخل و انفاق بر سبيل ريا در ذم وعيد، براى آنست كه بخل و سرف، يعنى انفاق بر غير حق كه طرفين افراط و تفريطند، يكسانند در قبح استجلاب و ذم. وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ‌: و ايمان نمى‌آورند به خدا و وحدانيت الهى، وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ: و مقر نيستند به روز قيامت تا به سبب آن در انفاق، قصد قربت و رضاى سبحانى و ثواب اخروى را نمايند؛ اين جماعت مصاحب شيطانند. وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً: و هر كه مى‌باشد شيطان و اعوان او از جن و انس مر او را همنشين و مصاحب، فَساءَ قَرِيناً: پس بد همنشين است شيطان، زيرا ابليس داعى انسان است به كفر و معصيت، كه مؤدى به آتش و عذاب حجيم است. يا متصفين به صفات مذكوره، مصاحب شيطانند. و اين تنبيه است بر آنكه چون شيطان قرين آنها باشد، حامل ايشان است به انفاق به ريا و كفر و مزين اين دو امر قبيح در نظر آنها، كقوله: إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطِينِ‌: و ابالسه انسيه نيز داخلند. و يمكن توعيد است به قرين بودن شيطان در جهنم و استغاثه آنها از جوار او كه: يا ليت بينى و بينك بعد المشرقين فبئس القرين. بنا به قولى مراد اين جماعت، مشركان مكه‌اند كه به دشمنى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم جمع لشگر و خرج مال مى‌نمودند. يا منافقان كه انفاق آنها مبتنى به ريا و سمعه بود. يا يهود كه به جهت اغراض، به قوم انفاق مى‌نمودند.

تبصره: چون آيات قرآنى عبرت به عموم لفظ است نه خصوص سبب، لذا اين آيه شريفه عموميت دارد تا قيامت نسبت به كسانى كه مقدم شوند بر انهدام و تخريب و تغيير شريعت نبويه احمديه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم «جانا مالا

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 439

قدما قلما» و مهيا است براى آنها عذاب مهين و مصاحبت شيطان لعين.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً فَساءَ قَرِيناً (38)

ترجمه‌

و آنانكه انفاق ميكنند مالهاى خودشان را براى نمايش بمردم و ايمان نميآورند بخداوند بروز بازپسين و كسيكه باشد شيطان او را همنشين پس بد همنشينى است.

تفسير

نكته عطف در آيه قبل اشاره شد و انفاق ريائى اگر چه فيض ره فرموده‌

جلد 2 صفحه 56

مشارك با بخل و در حكم عدم انفاق است ولى بنظر حقير بدتر است زيرا ريا حرام و شرك خفى است و در اينجا چون بغرض مفاخرت است مكمّل اين خلق مذموم و مؤكد اين عمل مشئوم است لذا مرائى در آيه شريفه متصف بعدم ايمان بخدا و روز جزا شده است چون اگر معتقد بخدا و روز جزا باشد ميداند وعده خداوند تخلف ندارد و نعم اخروى را بمفاخره موهوم دنيوى نميفروشد و از اينجا معلوم ميشود كه قرين و انيس و مصاحب او شيطان است كه اين قبيل آثار موهومه را در نظر او جلوه داده مال دنيا و نعيم عقبى را از او گرفته و عذاب آخرت را براى او آماده نموده چه رفيقى است بدتر از آنكه دنيا و آخرت شخص را بباد دهد.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


وَ الَّذِين‌َ يُنفِقُون‌َ أَموالَهُم‌ رِئاءَ النّاس‌ِ وَ لا يُؤمِنُون‌َ بِاللّه‌ِ وَ لا بِاليَوم‌ِ الآخِرِ وَ مَن‌ يَكُن‌ِ الشَّيطان‌ُ لَه‌ُ قَرِيناً فَساءَ قَرِيناً (38)

و كساني‌ ‌که‌ انفاق‌ ميكنند اموال‌ ‌خود‌ ‌را‌ لكن‌ ‌از‌ روي‌ رياء و سمعه‌ و نمايش‌ و ‌خود‌ نمايي‌ و ايمان‌ بخدا و روز قيامت‌ ندارند و متابعت‌ شيطان‌ ميكنند و شيطان‌ قريب‌ و صاحب‌ و مصاحب‌ ‌آنها‌ ميباشد و حال‌ آنكه‌ بد قريني‌ ‌است‌ زيرا ‌آنها‌ ‌را‌ بجهنم‌ ميبرد و ‌در‌ آتش‌ بآنها لعن‌ و طرد ميكند و اذيت‌ ميرساند.

شخص‌ مرائي‌ ‌هم‌ مشرك‌ ‌است‌ ‌که‌ عمل‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌براي‌ خوش‌ آمد مردم‌ ميكند و لذا گفتند رياء شرك‌ خفي‌ ‌است‌، و ‌هم‌ منافق‌ ‌است‌ ‌که‌ ظاهرش‌ ‌براي‌ ‌خدا‌ و باطن‌ ‌براي‌ خلق‌، و ‌هم‌ كافر ‌است‌ زيرا اعتقاد بثواب‌ و اجر آخرتي‌ ندارد، و ‌هم‌ فاسق‌ ‌است‌ زيرا رياء ‌از‌ گناهان‌ كبيره‌ ‌است‌ و عمل‌ ‌او‌ ‌هم‌ باطل‌ ‌است‌ و ‌لو‌ ‌در‌ خلال‌ ‌او‌ رياء بيايد و ‌در‌ قيامت‌ ‌هم‌ ‌او‌ ‌را‌ باين‌ چهار وصف‌ خطاب‌ ميكنند (‌ يا ‌ مشرك‌، ‌ يا ‌ كافر، ‌ يا ‌ منافق‌، ‌ يا ‌ فاسق‌) برو اجر ‌خود‌ ‌را‌ ‌از‌ آنهايي‌ ‌که‌ ‌براي‌ ‌آنها‌ كرده‌اي‌ بگير.

و البته‌ ‌هر‌ شرك‌ و كفر و نفاق‌ و فسق‌ باغواء شيطان‌ ‌است‌ و متابعت‌ ‌او‌ ‌است‌ و ‌در‌ اخبار ‌است‌ ‌که‌ فرداي‌ قيامت‌ اهل‌ عذاب‌ ‌را‌ يك‌ طرف‌ ‌آنها‌ يك‌ شيطان‌ و يك‌ طرف‌ سنگ‌ كبريت‌ و ‌با‌ ‌آنها‌ بجهنم‌ واصل‌ ميكنند. ‌پس‌ شيطان‌ قرين‌ مرائيست‌ ‌هم‌ ‌در‌ دنيا

جلد 5 - صفحه 81

‌که‌ ‌او‌ ‌را‌ اغواء كند و ‌هم‌ ‌در‌ آخرت‌ ‌که‌ ‌او‌ ‌را‌ اذيت‌ كند و بد قريني‌ ‌است‌ و بهمين‌ بيان‌ شرح‌ ‌آيه‌ معلوم‌ شد.

برگزیده تفسیر نمونه


(آیه‌ 38)

در‌ این ‌آیه‌ ‌به‌ یکی‌ دیگر ‌از‌ صفات‌ متکبران‌ ‌خود‌ خواه‌ اشاره‌ کرده‌، می‌فرماید: «و ‌آنها‌ کسانی‌ هستند ‌که‌ اموال‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌برای‌ نشان‌ دادن‌ ‌به‌ مردم‌ (و کسب‌ شهرت‌ و مقام‌) انفاق‌ می‌کنند و ایمان‌ ‌به‌ ‌خدا‌ و روز رستاخیز ندارند» (وَ الَّذِین‌َ ینفِقُون‌َ أَموالَهُم‌ رِئاءَ النّاس‌ِ وَ لا یؤمِنُون‌َ بِاللّه‌ِ وَ لا بِالیوم‌ِ الآخِرِ).

و ‌از‌ آنجا ‌که‌ هدف‌ ‌آنها‌ جلب‌ رضایت‌ خالق‌ نیست‌ بلکه‌ خدمت‌ ‌به‌ خلق‌ ‌است‌، دائما ‌در‌ این فکرند ‌که‌ چگونه‌ انفاق‌ کنند ‌تا‌ بیشتر بتوانند ‌از‌ ‌آن‌ بهره‌برداری‌ ‌به‌ سود ‌خود‌ نموده‌، و موقعیت‌ ‌خود‌ ‌را‌ تثبیت‌ کنند.

‌آنها‌ شیطان‌ ‌را‌ دوست‌ و رفیق‌ ‌خود‌ انتخاب‌ کردند «و کسی‌ ‌که‌ شیطان‌ قرین‌ اوست‌ بد قرینی‌ ‌برای‌ ‌خود‌ انتخاب‌ کرده‌» و سرنوشتی‌ بهتر ‌از‌ این نخواهد داشت‌ (وَ مَن‌ یکن‌ِ الشَّیطان‌ُ لَه‌ُ قَرِیناً فَساءَ قَرِیناً).

‌از‌ این ‌آیه‌ استفاده‌ می‌شود ‌که‌ رابطه «متکبران‌» ‌با‌ «شیطان‌ و اعمال‌ شیطانی‌» یک‌ رابطه مستمر ‌است‌ نه‌ موقت‌ و گاهگاهی‌.

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
  2. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌3، ص 3.
  3. تفاسير كشف الاسرار و روض الجنان يا روح الجنان.
  4. محمدباقر محقق،‌ نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 197.

منابع